මැයි 31 දින නිමාවට පත්වූ දෙවන බුවර් සටන
බාලදක්ෂ ව්‍යාපාරයට සම්බන්ධ සැමදෙනාම එහි නිර්මාතෘ වරයාගේ ඉතිහාසය පිළිබඳව කියවද්දී එහි දෙවන බෝයර් සටන එක පරිච්ඡේදයක් බව දන්නවා ඇති. මෙම දෙවන බෝයර් සටන බාලදක්ෂයන්ට පමණක් වැදගත්කමක් නොව ශ්‍රීලංකාවටද යම් ඓතිහාසික චරිතයක් එක් කල සිද්ධියකි.
රන් රිදී දියමන්ති ඇතුළු ඛනිජ හා වන සම්පතින් සපිරි දකුණු අප්‍රිකාව බ්‍රිතාන්‍යයේ ආදිපත්‍යයට යටත්ව පිටින් පැමිනි සුද්දන් එහි සාරය උරා බීම ගැන එහි වැසියන් පසුවූයේ ඉමහත් කණස්සල්ලෙනි.විශේෂයෙන් දකුණු අප්‍රිකාවේ ආධිපත්‍යය පතුරාවාගෙන සිටි බෝයර් වරුන්ට ඉන් වැදුනේ බලවත් අතුල් පහරකි.
ඕලන්ද ප්‍රංශ ජර්මානු සම්භවයකින් පැවතෙන බෝයර් වරුන් දකුණු අප්‍රිකාවේ මුල් පදිංචිකරුවන් වූහ.ඔවුන් අතරින් වූ යුට්ලන්ඩ් වැසියන් පතල් කැනීම් කරුවන් වූ අතර 1886 දී බෝයර් අගනුවරට දකුණින් ලොව විශාලතම රන් නිධිය සොයාගත් අතර බ්‍රිතාන්‍යයන් ඊට කෙල හලමින් සිටි අතර දහස් ගනන් බ්‍රිතාන්‍යය වරුන් කේප් ජනපදයේ පදිංචියට පැමිනියහ.ඔවුන්ගේ කූට උප්පරවැට්ටිය වූයේ රන් හා දියමන්ති බහුල ට්‍රාන්ස්වාල් ,ඔරෙන්ජ් ෆ්‍රී හා ජොහැන්ස්බර්ග් යන ප්‍රදේශයේ වෙනම ස්වාධීන පාලනයකින් යුතු රාජ්‍යයක් බවට යුට්ලන්ඩ් වැසියන් පෙලඹවීම වීමයි.මේ සඳහා බ්‍රිතාන්‍යයනගේ් ආධාර යුට්ලන්ඩ් වැසියන්ට නොඅඩුව ලැබිණි .මෙයින් කුපිත වූ බෝයර් වරුන් පතල් සඳහා වූ බද්ද ඉහල නැංවූහ.මෙයින් සිදුවූයේ යුට්ලන්ඩ් වැසියන්ගේ විරෝධය බෝයර් වරුන් වෙත එල්ල වීමය.මෙයින් ප්‍රයෝජනය ගත් බ්‍රිතාන්‍යයන් දේශපාලන,සාමාජික හා ආර්ථික ප්‍රතිපත්තියක් සහිත සාධාරණ ජන්ද නීතිය ,ස්වාධීන අධිකරණ හා හොඳ අධ්‍යාපන ක්‍රමයක් සහිත ව්‍යවස්ථාවක් හඳුන්වාදෙමින් නව ස්වාධීන රාජ්‍යයක් සඳහා යුට්ලන්ඩ් වැසියන් පෙලඹවීමයි.
රන් රිදී දියමන්ති ඇතුළු ඛනිජ හා වන සම්පතින් සපිරි දකුණු අප්‍රිකාව බ්‍රිතාන්‍යයේ ආදිපත්‍යයට යටත්ව පිටින් පැමිනි සුද්දන් එහි සාරය උරා බීම ගැන එහි වැසියන් පසුවූයේ ඉමහත් කණස්සල්ලෙනි.විශේෂයෙන් දකුණු අප්‍රිකාවේ ආධිපත්‍යය පතුරාවාගෙන සිටි බෝයර් වරුන්ට ඉන් වැදුනේ බලවත් අතුල් පහරකි.
ඕලන්ද ප්‍රංශ ජර්මානු සම්භවයකින් පැවතෙන බෝයර් වරුන් දකුණු අප්‍රිකාවේ මුල් පදිංචිකරුවන් වූහ.ඔවුන් අතරින් වූ යුට්ලන්ඩ් වැසියන් පතල් කැනීම් කරුවන් වූ අතර 1886 දී බෝයර් අගනුවරට දකුණින් ලොව විශාලතම රන් නිධිය සොයාගත් අතර බ්‍රිතාන්‍යයන් ඊට කෙල හලමින් සිටි අතර දහස් ගනන් බ්‍රිතාන්‍යය වරුන් කේප් ජනපදයේ පදිංචියට පැමිනියහ.ඔවුන්ගේ කූට උප්පරවැට්ටිය වූයේ රන් හා දියමන්ති බහුල ට්‍රාන්ස්වාල් ,ඔරෙන්ජ් ෆ්‍රී හා ජොහැන්ස්බර්ග් යන ප්‍රදේශයේ වෙනම ස්වාධීන පාලනයකින් යුතු රාජ්‍යයක් බවට යුට්ලන්ඩ් වැසියන් පෙලඹවීම වීමයි.මේ සඳහා බ්‍රිතාන්‍යයනගේ් ආධාර යුට්ලන්ඩ් වැසියන්ට නොඅඩුව ලැබිණි .මෙයින් කුපිත වූ බෝයර් වරුන් පතල් සඳහා වූ බද්ද ඉහල නැංවූහ.මෙයින් සිදුවූයේ යුට්ලන්ඩ් වැසියන්ගේ විරෝධය බෝයර් වරුන් වෙත එල්ල වීමය.මෙයින් ප්‍රයෝජනය ගත් බ්‍රිතාන්‍යයන් දේශපාලන,සාමාජික හා ආර්ථික ප්‍රතිපත්තියක් සහිත සාධාරණ ජන්ද නීතිය ,ස්වාධීන අධිකරණ හා හොඳ අධ්‍යාපන ක්‍රමයක් සහිත ව්‍යවස්ථාවක් හඳුන්වාදෙමින් නව ස්වාධීන රාජ්‍යයක් සඳහා යුට්ලන්ඩ් වැසියන් පෙලඹවීමයි.
මෙයින් දරුණු ලෙස කුපිත වූ බෝයර් වරුන් සටනට එලෙඹි අතර එහි ප්‍රතිඑලයක් ලෙස පලමු බෝයර් යුද්ධය ඇරඹි අතර ඉන් බ්‍රිතාන්‍යයන්ට අත්වූයේ දරුණු පරාජයකි.කෙසේ නමුත් බ්‍රිතාන්‍යයන් දකුණු අප්‍රිකාව හැර ඉන් නික්ම වීමට තීරණය නොකලහ.
දකුණු අප්‍රිකාවේ පූර්ණ බලතල තමන් අතට පත්කර ගැනීමට නම් බෝයර් වරුන් හැර අනෙකුත් ස්වදේශිකයන් තමන් වෙත නෑඹුරු කර ගැනීමට හෝ ඔවුන්ව තම යටතට ගැනීමේ පියවර බ්‍රිතාන්‍යයන්ගේ සිහිනය විය.ඇන්ග්ලෝ බෝයර් සටන ,අශාන්ති සටන ,මැටබෙලේ සටන ආදිය මෙහි ප්‍රථිඑලයක් විය .
බ්‍රිතාන්‍යයේ දරුණු කෙණෙහිලි ඉවසාගත නොහැකි තැන බෝයර් වරුන් කල්වේලා ඇතිව දෙවන සටනකට සූදානම් විය.මෙහි ප්‍රථිඑලයක් ලෙස 1899 ඔක්තෝබර් 11 දින දෙවන බෝයර් සටන ඇරඹිණ .මේ සටනට ට්‍රාන්ස්වාල් හා ඔරෙන්ජ් ෆ්‍රී යන ප්‍රාන්ත යන්හි බෝයර් සෙබලුන් 103,000-153,000 හා බෝයර් කමාන්ඩෝ භටයන් ඇතුළුව 100,000 භටයන් ද විදේශ ආධාර භටයන් 5400 ක් එක්ව සිටියහ.
මෙම සටනට බ්‍රිතාන්‍යය හමුදාවේ සෙබලුන් 347,000ක් සහභාගි වූ අතර යුධ පෙරමුණේ නායකත්ව 8 දෙනෙකු විසින් දැරීය. බෝයර් වරුන්ට නෙදර්ලන්තය, ජර්මානු හා ස්කැන්ඩිනේවියානු රටවල් පක්ශව සිටි අතර බ්‍රිතාන්‍යය වෙනුවෙන් අයිරිෂ් ඇමරිකානු ස්වේච්ඡා ඔත්තු සේවය ,ඉතාලි ස්වේච්ඡා සේනාංකය, අයිරිෂ් ට්‍රාන්ස්වාල් සේනාංකය එක්ව සිටියේය .
මෙම සටනට බ්‍රිතාන්‍යය සඳහා 1901 දී බ්‍රිතාන්‍යය ශ්‍රීලංකා පාබළ හමුදාව ද එක්ව සිටීම විශේෂකි. 1899 ඇරඹි දෙවන බෝයර් යුද්ධය 1902 දී අවසන් වූයේ බ්‍රිතාන්‍යය හමුදාවට ජය අත්කර දෙමිනි.මෙම යුද්ධයේදී බෝයර් වරුන් 6189 මියගිය අතර 24,000 යුධ සිරකරුවන් විය.තවත් 21,250 ක් බ්‍රිතාන්‍යයට යටත් වූහ .
මෙහිදී බ්‍රිතාන්‍යයේ සෙබලුන් 22,092 ක් මියගිය අතර 934 ක් අතුරුදහන් වූවන් ලෙස ගැනිණ .තවත් 22,828 ආබාධිතයින් වූහ.
මෙම යුද්ධයේදී සාමාන්‍ය සිවිල් වැසියන් 40,370 ක් මියගියේය .සරණාගතයින් ලෙස 26,370 සරණාගත කඳවුරු වලට කොටු විය .
මෙම සටනේදී අල්ලාගත් බෝයර් යුධ සිරකරුවන් තම යටත් ව්ජිත රටවලට පිටත්කර යැවූ අතර එලෙස ශ්‍රීලංකාව වෙත එවනු ලැබූ එක් බෝයර් සිර කරුවෙකු මෙරට ඓතිහාසික චරිතයක් විය .ඔහු එංගල් බ්‍රෙක් නම් විය .
එකල හම්බන්තොට මහදිසාපති වූ සුප්‍රකට ඉංග්‍රීසි ලේඛක ලෙනාඩ් වුල්ෆ් මහතාගේ කාරුණික අනුග්‍රහය ඇතිව යාල අභයභූමියේ පාලකයා ලෙස පත්කරනු ලැබූ එංගල් මෙරට පලමු වන උද්‍යාන පාලකයා විය .
#KD
මෙම සටනට බ්‍රිතාන්‍යය සඳහා 1901 දී බ්‍රිතාන්‍යය ශ්‍රීලංකා පාබළ හමුදාව ද එක්ව සිටීම විශේෂකි. 1899 ඇරඹි දෙවන බෝයර් යුද්ධය 1902 දී අවසන් වූයේ බ්‍රිතාන්‍යය හමුදාවට ජය අත්කර දෙමිනි.මෙම යුද්ධයේදී බෝයර් වරුන් 6189 මියගිය අතර 24,000 යුධ සිරකරුවන් විය.තවත් 21,250 ක් බ්‍රිතාන්‍යයට යටත් වූහ .
මෙහිදී බ්‍රිතාන්‍යයේ සෙබලුන් 22,092 ක් මියගිය අතර 934 ක් අතුරුදහන් වූවන් ලෙස ගැනිණ .තවත් 22,828 ආබාධිතයින් වූහ.
මෙම යුද්ධයේදී සාමාන්‍ය සිවිල් වැසියන් 40,370 ක් මියගියේය .සරණාගතයින් ලෙස 26,370 සරණාගත කඳවුරු වලට කොටු විය .
මෙම සටනේදී අල්ලාගත් බෝයර් යුධ සිරකරුවන් තම යටත් ව්ජිත රටවලට පිටත්කර යැවූ අතර එලෙස ශ්‍රීලංකාව වෙත එවනු ලැබූ එක් බෝයර් සිර කරුවෙකු මෙරට ඓතිහාසික චරිතයක් විය .ඔහු එංගල් බ්‍රෙක් නම් විය .
එකල හම්බන්තොට මහදිසාපති වූ සුප්‍රකට ඉංග්‍රීසි ලේඛක ලෙනාඩ් වුල්ෆ් මහතාගේ කාරුණික අනුග්‍රහය ඇතිව යාල අභයභූමියේ පාලකයා ලෙස පත්කරනු ලැබූ එංගල් මෙරට පලමු වන උද්‍යාන පාලකයා විය .
#KD
